"Y mae cri heddiw am ddynion ac am arfau. Oni ddaw rhywun ymlaen i geisio gyda'r un ynni am lanhad o fywyd ysbrydol y genedl a am dorri ymaith yn llwyr â llwybrau a'n harweiniodd at y fath drychineb ofnadwy? Onid oes angen angerddol arnom am ddychwelyd at egwyddorion cyntaf ein ffydd, heb eu newid i foddhâu dadwrdd gwasg anffyddiol Hiraetha dyn am gael edrych at yr Eglwys am arweiniad ond y mae hyd yn oed yr Eglwys wedi ymrannu yn ei hagwedd at yr ymryson presennol A gred unrhyw Gristion gonest y bydd i broblemau bywyd gael eu penderfynu gan nerth arfau? Nid trwy lu ac nid trwy nerth ond trwy fy Ysbryd, medd Arglwydd y lluoedd.' Er mwyn tosturi cedwch un golau clir yn ddisglair yn y nos ofnadwy hon. Yn sicr, saif Crist, fel erioed, yn golofn dragwyddol o heddwch ac o ewyllys da tuag at ddynion."
COSTAU RHYFEL
Cyfiawnheir pob rhyfel yn y dechrau gan ei ddibenion uchel, nes dyfod y pris ofnadwy, y moddion erchyll, a'r gwreiddiau cuddiedig i'r golwg. Ond nid ym merw'r drin, nac yn y papurau dyddiol, y gwelir yr hanes yn deg, ond wedi'r methiant, ac yn wyneb y dioddefaint a phan fyddo casineb yn dechrau cilio, a rheswm yn codi ei ben, a thosturi yn colli ei dagrau. Dyma gri angerddol milwr a bardd Cymreig yn y rhyfel olaf:
Mae son drwy'r papurau bellach "Daeth buddugoliaeth a hedd" Hwy'n siarad am fuddugoliaeth, a minnau yn siarad am fedd. A welsant hwy bris yr ennill? A welsant yr aberth drud? A welsant y lloer a gusana'r gwefusau oerion, mud? A welsant y clefyd creulawn? A welsant newyn y dref? A welsant fwg cartrefi llosg yn esgyn at orsedd nef? A welsant y breuddwyd am Gymru, cymoedd a llynnoedd glas? A'r deffro yng nghanol distryw o safn y magnelau cras? A welsant wallgofrwydd y clwyfog a gwymp ym merw'r drin? A welsant grychau casineb yn rhewi'n ddu ar ei fin? A welsant y gruddiau gwelwon a fathrwyd dan gammau'r meirch? A welsant y bedd di-enw? A welsant y cyrff di-eirch? Fe gawsom y fuddugoliaeth, ond dwedwch wrth Brydain y pris; Dywedwch o flwyddyn i flwyddyn, dywedwch o fis i fis: Dywedwch o'r wasg ac o'r pulpud; dywedwch yn ysgol y plant, Dywedwch ym mwthyn y bryniau, dywedwch ym mhlastai y pant.
Y FFEITHIAU CELYD
Cyhoeddwyd astudiaeth fanwl o achosion a chostau a
