PENNOD XIX
Pwll y Gwynt.
YMHLITH amrywiol ragoriaethau Capten Trefor, nid y lleiaf, yn ddiamau, oedd ei allu i ragweled digwyddiadau pwysig. Ac ni thrawodd ef yr hoel yn ei phen yn fwy cywir nag yn ei broffwydoliaeth am Bwil y Gwynt. Oblegid cyn pen nemawr o wythnosau yr oedd yr hen Waith yn sefyll yn llonydd, neu, yng ngeiriau proffwyd—oliaeth y Capten—yr oedd " Pwll y Gwynt â'i ben ynddo." Nid yn unig nid oedd y "bydle yn fywiog," "a'r troliau yn cario'r plwm i Lannerch y Môr" (peth na ddigwydd—odd erioed ym Mhwll y Gwynt), ond nid oedd hyd yn oed yr "engine yn chwyrnu."
Yn sŵn engine Pwll y Gwynt yr oedd llawer o'r plant wedi eu geni a'u magu—wedi bod yn chwarae yn mynd i'r ysgol ac i'r capel. Yr oedd rhieni a phlant wedi arfer gweiddi wrth siarad er mwyn bod yn glywadwy. Yr oedd Bob Mathews, y daliwr adar, yn cael chwe—cheiniog y pen ychwaneg am bob nico a ddaliai yn agos i'r engine, am fod yn sicr fod yr adar yn canu'n uwch a chliriach nag adar o gymdogaethau eraill. Sul, gŵyl a gwaith, yr oedd trwst yr engine wedi bod yn rhan mor wirioneddol o fywyd yr ardal ag ydyw trwst afon neu raeadr. Wedi i'r Gwaith sefyll, teimlai'r bobl oedd wedi arfer byw yn ei ymyl fel pe buasent wedi newid eu trigfod; hyd nes iddynt gynefino, teimlent yn rhyfedd, gan ymholi o hyd achos y teimlad., Edrychai'r gwragedd ar y cloc—a oedd wedi sefyll? Am ysbaid, teimlai'r trigolion anhawster i gysgu'r nos. Yr oedd engine y Gwaith wedi gwasanaethu fel crud iddynt, a phan beidiodd y crud â rhoncian, agorodd pawb ei lygaid yn effro iawn. Ond nid oedd hyn ond peth bychan a dibwys, mewn cymhariaeth. Buan y sylweddolodd y trigolion wir ystyr y distawrwydd.
Tu allan i gylch y gymdogaeth, peth bychan oedd fod Pwll y Gwynt wedi sefyll. Prin y cyrhaeddodd y newydd
