Tudalen:Rhamant Bywyd Lloyd George.djvu/108

Oddi ar Wicidestun
Prawfddarllenwyd y dudalen hon

"Gwthiwyd y Rhyfel hwn arnom gan Lywodraeth sydd wedi rhanu tair miliwn o bunau yn mhlith ei chefnogwyr. Cariwyd hyny mewn Ty (Ty'r Arglwyddi) cyfansoddedig o landlordiaid, nad oes gan ddeiliaid y deyrnas hon lais yn eu dewisiad. A dyna'r Ty, a dyna'r Llywodraeth, sy'n gwario miliynau o bunoedd yn awr er mwyn cael, meddent hwy, weinyddiaeth bur a gonest yn y Transvaal!"

Ceisiwyd y pryd hwnw—fel y gwnaeth y Weinyddiaeth o'r hon y mae efe ei hun yn aelod yn awr—gloi pob genau a chylymu pob tafod fel nad ynganai neb air yn erbyn y rhyfel. Ond pan geisid gwahardd cynal cyfarfodydd cyhoeddus i wrthdystio yn erbyn y Rhyfel yn 1900, atebodd Lloyd George mai dyledswydd dyn oedd goleuo'r wlad ar gwestiynau o ffaith ac egwyddor, pa un bynag a fyddai Rhyfel ar droed ai peidio. Ebe fe:

"Yr ydym yn ymladd dros Ryddid Barn a Llafar."

Gwrthodai gydnabod fod angenion y Llywodraeth, na'r fyddin, na'r genedl, na dim, yn ddigon i gyfiawnhau amddifadu'r wlad o'i hawl cynenid i draethu ei barn yn gyhoeddus. Pan gymellwyd ef gan ei Gymdeithas Etholiadol ef ei hun yn Mwrdeisdrefi Arfon i beidio cynal cyfarfod cyhoeddus yn y Bwrdeisdrefi, atebodd y rhoddai ei swydd fel Aelod Seneddol i fyny cyn yr ildiai ei hawl i siarad. Cynaliodd ei gyfarfod. cyhoeddus cyntaf yn Nghymru yn nhref Caerfyrddin. Amlwg ar y cychwyn fod y dorf yn wrthwynebol iddo. Ond ebe fe:

"Pe na chymeraswn y cyfle cyntaf, a phob cyfle, i wrthdystio yn erbyn peth a ystyriwyf sydd yn warthrudd ac yn waradwydd, cyfrifaswn fy hun yn llwfryn gwael ger bron Duw a dynion. Ac yr wyf yn gwrthdystio yma, yr awr hon, ie, pe gorfyddai i mi ymadael o Gaerfyrddin yfory heb fedru cyfrif i mi gymaint ag un cyfaill yn y lle."