..... creu sant o'm priddyn anwadal.
Myfyrdod yw'r Bryddest ar ferthyrdod a santeiddrwydd. Llunio sant hefyd oedd amcan Pantycelyn yn Theomemphus.
Darganfyddiad mwyaf Kitchener Davies, mewn llenyddiaeth a Christionogaeth, oedd darganfod Pantycelyn. 'R oedd y darganfyddiad hwn yn argyfwng ac yn dröedigaeth. Gwnaeth ymchwil am flynyddoedd i weithiau Pantycelyn. Ai i Lyfrgell Rydd Caerdydd i ddarllen yr holl lyfrau gan Bantycelyn yno, a darllenodd. bob dim arno, a chymaint oedd ei ymchwil fel y tybiai rhai ohonom ei fod yn bwriadu cyhoeddi cyfrol o feirniadaeth lenyddol ar ei weithiau, neu ar rai ohonynt. Cyfeiriai at Bantycelyn, a dyfynnai ohono, yn ei ymddiddanion â chyfeillion, a'i ddwyn i mewn hyd yn oed i'w areithiau gwleidyddol. Nid ymchwil ymchwilydd academig, ymchwil myfyriwr yn hoffi pwnc, oedd ei ymchwil ef, ond ymchwil dramäwr, ymchwil bardd ac ymchwil Cristion. Wrth astudio Pantycelyn yr oedd yn ei astudio ei hun. Yr astudiaeth hon yw Sŵn y Gwynt sy'n Chwythu.
Tregaron a Threalaw oedd dau ganolbwynt ei fywyd. 'R oedd mor gyfarwydd â bywyd gwledig Tregaron a'r cylch fel y medrai ddal ymddiddan â'r gwladwr symlaf am ei bethau ei hun ac yn ei iaith ei hun, a'r un modd â'r glöwr symlaf yn Nhrealaw. 'R oedd ganddo gyfoeth o eiriau tafodiaith, ac yr oedd y cyfoeth hwn, weithiau, iddo yn fagl. Ei wendid oedd amleiriogrwydd. Yn y Bryddest hon trechodd y gwendid hwn i raddau helaeth, ond dylid cofio na chafodd hamdden i'w thrwsio a'i newid fel y dymunai. Ni ellir mewn Rhagair byr ymdrin â'i rhuthmau, ei chymariaethau, ei hiaith a'r ddawn disgrifio. Digon yw dywedyd iddo gael y sumbol sydd yn clymu'r gerdd gan Bantycelyn, fel, er enghraifft, yn y ddwy linell yn y Chweched Bennod, yn Bywyd a Marwolaeth Theomemphus, sef y bennodd sydd yn rhoi Hanes Abasis:
'R oedd yno un Abasis; a daeth yr awel gref,
Pereiddiaf wynt yr Ysbryd, yn gadarn ato ef; ..
a gellid rhoddi enghreifftiau eraill lawer, canys y mae'r gwynt' a'r 'awel' yn chwythu drwy holl gerddi Pantycelyn.
Disgrifiad o'i lencyndod yn Nhregaron a geir yn y rhan gyntaf o'i Bryddest; y llanc yn wylo ei ddagrau melodramatig uwch gofidiau a galar pobl eraill, ond perthi ei dylwyth a'i deulu yn ei gadw ef rhag profiadau bywyd, fel Abasis:
Heb gael un prawf o ofid, heb gael un prawf o wae, ...
Yng Nghwm Rhondda nid oedd perthi i gadw'r gwynt rhagddo. Gwyddom oll am ei frwydr ddiflino dros Gymru yng Nghwm
