Yn ol yr hen Biwritaniaid, y mae Duw'n llawn llid yn erbyn pechod ac yn llawn cydymdeimlad â'r pechadur. Y mae Pabyddiaeth wedi cymeryd y naill o'r priodoleddau dwyfol hyn, a Phrotestaniaeth wedi cymeryd y llall. Cydymdeimlad â'r pechadur yw nodwedd Pabyddiaeth, crefydd lawn o bob math ar faddeuant ydyw yn y byd hwn, ac y mae wedi rhoddi'r Purdan rhwng yr enaid coll a'r 'uffern ddiobaith. Casineb at bechod ydyw nodwedd Protestaniaeth, iddi hi y mae muriau uffern yn ddiadlam byth. Crefydd i'r Celt, — un sy'n pechu ac yn edifarhau o hyd, ym mhwysau ei natur nwydus, — ydyw Pabyddiaeth. Crefydd i'r Teuton, un na wna ddim ond o hir fwriad, ydyw Protestaniaeth. Person sydd fwyaf dealladwy i'r Celt. sefydliad i'r Teuton, – Mair sy'n llenwi meddwl y naill, yr Eglwys sy'n llenwi meddwl y llall. Paham y mae'r Cymry'n Brotestaniaid ynte? Y mae Ann Griffiths wedi gwneud yr Eglwys, priodasferch yr Oen, mor hawdd ei deali i Gymro ag ydyw Mair y Forwyn i Lydawr.
Y mae yn yr Eglwys Gam lawer o gapelydd a chreiriau eraill, capel Joseff, ond nid oes cymaint yn penlinio o'i flaen ef ag o flaen ei fam yng nghyfraith; capel Ioan, ac asgwrn ei ben; bedd rhyw Lydawr o Gynan, ‘yn disgwyl atgyfodiad; Mair y Gobaith, gyda darlun o wyneb swynol, a llawer o flodau offrwm; darlun o'r tad Mannoir yn dysgu'r Brythonwyr yn eu hiaith eu hunain trwy wyrth; capel braich Corentin, nawdd sant yr eglwys, ceir gollyngdod oddiwrth bechodau tri chan niwrnod ond ymweled â'r bedd hwn, estynnir yr un fraint i'r eneidiau sydd yn y Purdan, sut bynnag y medrant adael y lle hwnnw er mwyn cymeryd daith. Ond hwyrach y gall rhyw gâr wneud y siwrne drostynt. Gwelsom allor freintiedig," a cherſlun o hen esgob tew yn gorwedd yn gysurus ynddo; a chapel y Tri Diferyn; a chreiriau llawer sant, — Ronan, Goulven, Padarn, Malo, Melain, Armel. Gwenole, Gildas, Meen, Petvan.