Yr oedd hon yn araith go hir i William Jones, a daethai rhyw gryndod dagreuol i'w lais cyn ei diwedd.
"Cadwa dy frôn a dy bicyls," chwanegodd yn chwyrn wrth godi a mynd o'r gegin tua'r llofft i newid ei ddillad.
Beth a oedd yn bod arno heddiw? gofynnodd Leusa Jones iddi ei hun wrth gychwyn allan i dŷ ei brawd. "Dos o dan draed, wnei di!" meddai'n wyllt wrth y gath a geisiai ei hatgofio ei bod hithau hefyd, yn anffodus, yn gorfod bwyta. Rhoes glep filain ar y drws wrth fynd allan.
Hen lanc oedd ei brawd, Ifan Davies, yn mynnu byw ar ei ben ei hun i arbed arian. Casglu 'siwrin oedd ei orchwyl, ac er nad oedd yn llwyddiannus iawn yn y gwaith, gwisgai arhodiai fel pendefig. Dyn tal, main, ydoedd, un araf a phwy- sig ym mhopeth a ddywedai ac a wnâi. Os dywedai Ifan Davies wrthych ei bod hi'n ddiwrnod braf, gwyddech i chwi glywed ffaith sylfaenol, anhraethol bwysig. "Ydi, wir, diolch," fyddai eich ateb, gan deimlo mai ef a drefnasai'r awyr las a'r heulwen ar eich cyfer. Neu os cyhoeddai ei lais dwfn wrthych ei bod hi'n debyg i law, teimlech iddo wneud ei orau glas i drefnu pethau'n wahanol ond i Ragluniaeth — ar ôl ymgynghori ag ef, wrth gwrs—benderfynu'n anfoddog fod glaw yn rhan o'r arfaeth.
Cafodd Leusa ei brawd, â barclod amdano, yn glanhau tatws.
"Newydd ddŵad adra," meddai ef, "wedi bod yn Llan Rhyd. A meddwl y liciwn i gal tipyn o chips i de."
"Rydw' inna'n ffond iawn o chips," oedd sylw Leusa.
Gwyliodd Leusa yr ymdrechion go drwsgl i lanhau'r tatws. Yr oedd ei brawd yn un gofalus iawn, er hynny, meddai wrthi ei hun; nid oedd yn gwastraffu dim. Ni fuasai ganddi hi amynedd i lanhau tatws fel 'na.
"Mae hi isio swllt arall yn yr wsnos," meddai Ifan Davies ymhen ennyd.
"Pwy?"
"Y ddynas drws nesa' 'ma. A finna'n tâlu coron iddi hi bob wsnos. Dim ond rhyw ddwyawr bob dydd mae llnau'r tŷ 'ma yn gymryd iddi hi, ac 'rydw' i'n gneud fy ngolchi fy hun. Y rhan fwya" ohono fo, beth bynnag... Wel, dyna'r rheina. Rydw' i isio bwyd, hefyd."
Torrodd y tatws yn fysedd go afrwydd a thrawodd hwy yn y badell-ffrio. Wedi rhoi dŵr yn y tebot, aeth ati i dorri bara-ymenyn. Eistedd i'w wylio a wnâi Leusa, ond cododd
