"Y Batus," gwaeddodd rhywun.
"Naci, yr Eglwys," llefodd un arall.
"Mae 'na ryw gamsyniad yn rhywla, ond oes? 'Dydw' i ddim yn meddwl y medrai hyd yn oed Ishmael berthyn i'r ddau enwad, wchi." Ymddangosai Owen Gruffydd fel petai mewn penbleth fawr, ac apeliodd ei lygaid at hen wr bychan o'r enw Gruffydd Ifans—"Guto Môn" a'r "Batus Mawr" ar dafod yr ardal a eisteddai ar y gris o flaen y llwyfan. Yr oedd ef yn frawd i'r diweddar Ishmael Ifans ac yn ewythr i Robin.
"Mae gynno fo ryw sgîm, Dafydd," sibrydodd Owen.
"Oes, yr hen lwynog. Gyrru Gruffydd Ifans i ben Robin. efalla'. Mae'r 'Batus Mawr' yn un pigog ofnatsan, wsti. Fel draenog."
Gan ei fod yn drwm iawn ei glyw bellach, ni wyddai Guto Môn beth a âi ymlaen, a bu raid i rywun weiddi yn ei glust:
"Ishmael, eich brawd—i ba enwad yr oedd o'n perthyn?"
"Perthyn? Brawd. Fi'n frawd iddo fo a 'fynta'n frawd i minna'." A nodiodd a gwenodd Gruffydd Ifans yn fuddugoliaethus ar bawb o'i gwmpas ac o'i flaen.
"Naci, pa enwad, pa gapal?"
"Ishmael? Mi ddaru droi at yr hen Eglwys 'na, 'ffeio fo.
Nodiodd ei ben eto, ond yn ffyrnig y tro hwn, fel petai'n herio Owen Gruffydd i feiddio pechu yn yr un modd.
"O," ebe'r Holwr, "dyna eglurhad ar y dryswch. Ishmael wedi canfod y goleuni, bobol, ac wedi gwrando ar lais 'i gydwybod... 'Rhoswch chi," aeth ymlaen ymhen ennyd, wedi i'r chwerthin dawelu, "'ddaru o ddim newid 'i waith yn y chwaral tua'r un pryd? Mae gin' i ryw go' mai rhybela yn y Bonc Ucha' yr oedd o cyn hynny."
Daeth o hyd i'w daran o lais ar y frawddeg olaf, a chlywodd Guto Môn.
"Rhybela? Ia, 'nen' Tad, fo a finna'. Tair ceiniog y dunnall am y baw, Wan Gruffydd. Ia, 'nen' Tad. Ond pan
