PENOD II
Y PARCH, JOHN DAVIES, TAHITI, A JOHN HUGHES, PONTROBERT.
Y Parch, Dr. O. Thomas yn Nghynadledd Canmlwyddiant yr Ysgol Sabbothol, yn y Bala, yn 1885—Yr Ysgolfeistriaid cyntaf Mr. Charles a'r Ysgolfeistriaid yn un a chytun—Tystiolaeth Lewis William — Tystiolaeth Lewis Morris, Coedygweddill—Dirgelwch llwyddiant Mr. Charles—John Davies, y Cenhadwr Cymreig cyntaf—Ei hanes—Yn cychwyn i Ynysoedd Mor y De yn 1800—Ei lafur a'i lwyddiant fel Cenhadwr—John Hughes, Pontrobert, yn un o'r Ysgolfeistriaid—Yn gorfoleddu yn y Cyfarfod Misol y dechreuodd bregethu—Helyntion hynod ei fywyd—Sylw Dr. Lewis Edwards, y Bala, am dano.
——————
YN Nghynhadledd Canmlwyddiant yr Ysgol Sabbothol, a gynhaliwyd yn y Bala, Hydref 13, 14, 1885, rhoddodd y Parch. Dr. O. Thomas, Liverpool, enwau yr ysgolfeistriaid, sef, cynifer ag y gwyddai ef am danynt. Y pwnc y traethai efe arno yn y Gynhadledd ydoedd "Dylanwad Mr. Charles ar Addysg Grefyddol a Duwinyddiaeth Cymru;" a'r ail benawd yn ei araeth ydyw, "Y mae wedi dylanwadu ar Dduwinyddiaeth Cymru trwy ei ymdrechion i sefydlu Ysgolion Dyddiol a Sabbothol yn ein gwlad, er addysgu y bobl i ddarllen y Llyfr Dwyfol, ac i ymgydnabyddu â'i ystyr."
Diamheu nas gallesid pigo allan neb yn yr oes hon yn meddu gwybodaeth mor eang ar y mater, ac mor alluog i'w egluro gyda'r fath fedr a meistrolaeth. Ar ol dweyd nad oes rhestr gyflawn o ysgolfeistriaid Mr. Charles ar gael, y mae yn enwi y rhai canlynol a fu yn y gwasanaeth anrhydeddus hwn:
—Y Parchn. John Davies, y Cenhadwr enwog i Ynysoedd
