Lewsyn yr Heliwr (nofel)/Y "Colonial Gentleman"

Lewsyn yr Heliwr (nofel)

gan Lewis Davies (Lewis Glyn Cynon)

XXV.—Y "COLONIAL GENTLEMAN."

YN gynnar iawn fore trannoeth curodd Shams wrth ddrws ystafell wely Lewsyn ac wedi cael agoriad eisteddodd ar ochr gwely ei gyfaill ychydig yn gyffrous.

"Wel, Shams, be sy'n dy flino di, iti gwnnu mor gynnar a hyn? 'Dyw dy goach di ddim yn 'madal' cyn deg!"

Trafferth meddwl, Lewsyn!"

"Beth yw hynny?"

"Dyma fe ! Ffordd caf i 'weyd wrth 'y mishter yn Gloucester fod bachan y Saltmead wedi dianc?

Fe ddaw prif gwnstabl y lle a phawb arall i wybod 'i fod e'n rhydd, a fi gaiff y bai, wrth gwrs. Ac heblaw hynny. 'rwy'n siwr fod y scempyn erbyn hyn yn 'werthin yn iawn am 'n pennau ni'n dau!"

"Wel, Shams, dyma'r tro cynta' erioed i fi dy weld ti yn ofni ar ol g'neud. Twt, bachan, cer' yn ol i gysgu a galw fi am wyth, ac fe ddota i'r cwbl mor blaen i ti'r pryd hynny a'r trwyn sy' ar dy wyneb!"

Aeth Shams allan o'r ystafell i orwedd ar ei wely ei hun tan wyth, ond nid i gysgu, canys ni chafodd amrentyn o hûn yn fwy na chyn hynny.

Pan feddyliodd Lewsyn ymhellach am a ddywedodd Shams, gwelodd fod ynddo anhawster i feddwl unplyg fel eiddo ei gyfaill, ac felly dyfalodd am gynllun i'w helpu, a phan ddaeth yn wyth o'r gloch yr oedd yn barod.

"Wel, yr hen wyneb hir, dere mewn!" ebe fe wrtho pan ddaeth i'w olwg. "Gwrando! Dwêd ti beth fynnot ti am dano i yn y scuffle yn Chepstow, ond cofia. 'weyd taw mai i i gyd oedd gadal i Saltmead 'scapo; mod i yn rhy 'sgeulus o lawer, er nad oedd dim trugaredd o gwbwl gyda thi arno. 'Dyw hynny ddim ond y gwir, waith welais i mo ti erioed yn gasach at neb. A chymer hwn hefyd!" gan estyn iddo amlen llythyr hir, a rho fe i Offis y Glo'ster Journal, peth cynta' wedi 'ti gyrraedd, a rhwng popeth ti fyddi di'n right. Nawr, dere lawr i gael brecwast da cyn starto!"

Erbyn deg yr oedd Shams wedi dyfod ynol i'w le," a gwahanodd y ddau gyfaill yn eu hysbryd arferol.

"Paid bod mwy nag wythnos man pella! Fe fydda' i yma yn dy aros, cofia!"

Cychwynodd y cerbyd, cododd y cyfeillion ddwylaw i'w gilydd, ac yr oedd Lewsyn unwaith eto wrth ei hun.

Cerddodd o gylch Caerdydd am ddeuddydd, ond nid oedd iddo ddim pleser yn y gwaith. Gwgai Neuadd y Dref arno o bob cyfeiriad, ac yr oedd meini oer yr adeilad fel pe am ei atgofio o'i ddihangfa gyfyng bedair blynedd yn ol. Clywodd grwt yn yr heol yn llysenwi un arall yn Ddic Penderyn! a rhywfodd aeth hynny i'w galon yn waeth na dim.

Erbyn y trydydd dydd yr oedd ei ysbryd yn isel iawn, ond yn ffodus, daeth iddo y diwrnod hwnnw lythyr oddiwrth y Sgweier a'i calonogodd eilwaith. Ac yn wir llythyr calonnog ydoedd, canys dywedai,—

"Dear Lewis,

I am looking forward to seeing you with the greatest anticipation, but I shall, unfortunately, be unable to see you for a week or nine days, as I am engaged just now on important county business at Brecon. But as I want to be the first man in Penderyn to congratulate you, please remain in Cardiff a little longer, will you? And as I fear that your ready cash may not hold out over that time, please draw on me to any amount you think fit with Mr. Rutherford of the Bank at the West Gate. He will expect you to call."

Dychwelodd Shams ar y pedwerydd dydd yn uwch ei asbri nag erioed. "Dyma fi 'nawr yn barod i unrhyw beth!" ebe fe wedi yr ysgydwad llaw cyntaf, "wedi cwpla yn Gloucester yn honourable a phawb! Bachan! Dim ond sôn am danot ti sy odd 'ma i Gloucester Bridge; a ma' nhw bron wedi'm lladd i à chwestiynnau am danot ti, dy dad, dy fam, dy dadcu, dy famgu, a phob tylwythyn arall; nes bo chwant arno i weyd na wyddwn ddim am danot ti na dy dylwyth! Darllen hwn!"

Yna estynnodd Shams y Journal am yr wythnos honno iddo, ac ynddo darllennodd ei gyfaill, i'w fawr ddifyrrwch, lawer adroddiad am yr ymosodiad ar y Coach heblaw yr un gwylaidd ddanfonodd ef ei hun i'r un papur i ategu Shams yn ei helbul.

Dywedai un fod y colonial gentleman wedi torri ei fraich yn ei naid ddewr. Arall fod y bwled wedi cymryd ymaith ei glust chwith, a thrydydd ei fod yn cael ei sisial bod boneddiges gyfoethog oedd yn y Coach ar y pryd wedi syrthio mewn cariad dwfn ag ef.

Chwarddodd Lewsyn yn iachus am yr olaf, a dywed odd.— Rhaid i ni fynd off, Shams, rhaid yn wir, ne fe aiff petha' yn rhy dwym i ni, gei di weld! Mae gen' inna rwbeth i ddangos i titha' hefyd," ac ar hyn estynnodd iddo lythyr y Sgweier.

Wedi rhoddi i Shams amser i'w ddarllen drwyddo, torrodd Lewsyn allan mewn acen gariadus," Ond yw e'n drwmpyn, Shams? Fe 'nawn i unrhyw beth i'w blêzo yn'i hen ddyddia'! Nawr 'dyw e' ddim yn mofyn i ni ddod 'nol am dipyn bach, wyt ti'n gweld, a fel 'ny mae rhwbeth wedi dod i'm meddwl i byth oddiar clywais i grotyn yn galw Dic Penderyn!'

ar yr hewl yma echdoe. Beth 'wedi di am fynd ymlaen trwy Benybont i Aberafon i weld 'i fedd e'? a mynd wedyn 'sha thre trwy Gastellnedd yn lle Aberdâr? Mae digon o amser gyda ni idd'i 'neud e'. A phŵr Dic! Taw beth weta nhw am dano fe, 'doedd e' ddim gwaeth na fi a gweyd y lleia'. Ond dyma fi'n fyw ag ynta' yn 'i fedd! Fe awn fory, Shams, os wyt ti'n fo'lon. A wedyn fe 'sgrifenna i at y Sgweier i 'weyd 'n plans wrtho."

"Fel mynnot ti!" ebe Shams, "ac i ble mynnot ti, hefyd. O ran hynny!"

Adnabyddodd Lewsyn iaith cydymdeimlad pur yn y geiriau hyn, ac aeth y cyfeillgarwch yn dynnach, pe bae bosibl, nag erioed.