Ysgolfeistriaid Mr Charles o'r Bala/Cynwysiad
| ← Rhagymadrodd | Ysgolfeistriaid Mr Charles o'r Bala gan Robert Owen, Pennal |
Can Mlynedd yn Ol |
CYNWYSIAD
——————♦——————
Yr Ysgolion Cylchynol yn dechreu yn 1785—Y Parch. Griffith Jones, Llanddowror, yn "Seren fore y Diwygiad "—Y cynorthwyon at yr Ysgolion—Dyled y Cymry i'r Saeson—Cyflog yr Ysgolfeistriaid—Llythyr ynghylch eu llwyddiant—Byr olwg ar lafur 20 mlynedd—Hen ysgrifau Lewis William, Llanfachreth—Llythyr Mr. John Jones, Penyparc, o berthynas i'r Ysgol Gylchynol
Y Parch, Dr. O. Thomas yn Nghynadledd Canmlwyddiant yr Ysgol Sabbothol, yn y Bala, yn 1885—Yr Ysgolfeistriaid cyntaf Mr. Charles a'r Ysgolfeistriaid yn un a chytun—Tystiolaeth Lewis William — Tystiolaeth Lewis Morris, Coedygweddill—Dirgelwch llwyddiant Mr. Charles—John Davies, y Cenhadwr Cymreig cyntaf—Ei hanes—Yn cychwyn i Ynysoedd Mor y De yn 1800—Ei lafur a'i lwyddiant fel Cenhadwr—John Hughes, Pontrobert, yn un o'r Ysgolfeistriaid—Yn gorfoleddu yn y Cyfarfod Misol y dechreuodd bregethu—Helyntion hynod ei fywyd—Sylw Dr. Lewis Edwards, y Bala, am dano.
PENOD III.—YR YSGOLFEISTRIAID YN DYFOD YN BREGETHWYR—
Rheolau Mr. Charles i'r Ysgolfeistriaid—Llythyr at Mr. Charles oddiwrth Gymdeithas Genhadol Llundain yn 1799—Cymru yn Baganaidd—Ysgolfeistriaid Griffith Jones, Llanddowror, yn amser Howell Harries—Y Parch. Robert Roberts, Clynog, yn rhestr yr Ysgolfeistriaid—crwydriadau boreuol John Ellis, Abermaw—Yn cael ei gyflogi gan Mr. Charles—Yn byw yn Abermaw, ac yn dechreu pregethu—Yn cael ei rwystro i bregethu yn Llwyngwril gan Lewis Morris yn 1788—Yn cadw Ysgol yn Brynygath, Trawsfynydd—Lewis Morris yn Ysgol Brynygath—Mr. Charles yno yn pregethu—Trwydded gyfreithiol John Ellis
Pedwar pregethwr cyntaf Gorllewin Meirionydd—William Pugh, Llechwedd—Ei gartref—Ei droedigaeth—Maesyrafallen, y lle y pregethid gyntaf gan yr Ymneillduwyr—Yn cadw yr Ysgol Gylchynol yn Aberdyfi—Milwyr yn ei ddal yn ei dŷ—Darluniad o agwedd y wlad gan Robert Jones, Rhoslan—Mr. Charles ar fater yr Erledigaeth fawr yn 1795—Yr Erledigaeth ffyrnicaf yn ardaloedd Towyn, Meirionydd—Y milwyr yn methu dal Lewis Morris Ymwared yn dyfod o'r Bala—Chwarter Sessiwn Sir Feirionydd, 1795—Diwedd oes William Pugh
PENOD V.—Y PARCH. ROBERT EVANS, LLANIDLOES.
Yr Ysgolfeistriaid yn dianc rhag cael eu herlid—Eu dull o symud o fan i fan—Tystiolaeth y Parch. Robert Jones, Rhoslan, yn "Nrych yr Amseroedd "—Meirion a Threfaldwyn yn cael yr Ysgolion gyntaf—Y Parch. Thomas Davies, Llanwyddelen— Bore oes y Parch. Robert Evans—Yn cychwyn o'r Bala yn 1807—Yn cyflawni gwrhydri yn ngwaelod Sir Drefaldwyn— Blaenffrwyth y Diwygiad yn ngwaelod y Sir — Darluniad Robert Evans o'r wlad o gylch 1808—Llythyr Mr. Charles— Robert Evans yn symud i Lanidloes—Yn ddiweddaf oll i Aberteifi
PENOD VI.—Y PARCH. DANIEL EVANS, Y PENRHYN,
Dyddiadur Mr. Gabriel Davies, y Bala—Bore oes Daniel Evans—Olwynion Rhagluniaeth—Angel yn talu dyled—Dysgu y plant heb eu curo—Tro cyfrwys yn y Gwynfryn—Yn pregethu y tro cyntaf, yn 1814—Yn yr Ysgol, yn Ngwrecsam—Yn priodi, ac yn ymsefydlu yn Harlech—Fel pregethwr—Yn oen ac yn llew—Yn Ysgrifenydd Cyfarfod Misol Gorllewin Meir— ionydd—Gweithrediadau y Cyfarfod Misol yn ei amser—Blyn— yddoedd olaf ei einioes
PENOD VII —Y PARCH. THOMAS OWEN, WYDDGRUG.
Richard Owen y gweddiwr hynod—Mr. Charles mewn perygl am ei fywyd—Darluniad o ffordd Mynydd Migneint—Richard Owen yn gweddio am estyniad o 15 mlynedd at oes Mr. Charles Hanes bywyd Richard Owen — Bore oes Thomas Owen—Ei hanes yn dechreu pregethu—Cynghorion Mr. Charles a'i dad ei hun iddo—Yu dechreu cadw yr Ysgol Gylchynol yn 1802—Helbul yn Ysgol Llanfor—Yn enill llawer at Grist—Odfa galed yn Abergynolwyn—Hynodrwydd ei fywyd.
PENOD VIII —Y PARCH. RICHARD JONES, Y BALA
Hunangofiant Richard Jones—Helyntion Maentwrog yn nyddiau ei febyd — Yn symud i'r Bala yn 1800—Yn dyfod at grefydd — Yn dyfod yn un o Ysgolfeistriaid Mr. Charles—Yn dechreu pregethu yn Nhrawsfynydd—Yn ymsefydlu yn y Bala yn 1829—John Roberts, Llangwm, mewn Cyfarfod Misol yn Nolyddelen—Cyfarfod Misol yn Nhrawsfynydd—John Griffith Capel Curig, ac Owen William, Towyn
PENOD IX.—HUMPHREY EDWARDS, LLANDYNAN.
Humphrey Edwards yn parhau ar hyd ei oes yn Ysgolfeistr— Yn cael ei argyhoeddi wrth wrando Dafydd Morris, Tŵr Gwyn —Yn cael ei adnabod gan Mr. Charles—Yn dyfod i Landynan i gadw Ysgol—Gorfoledd ymhlith y plant amryw droion—Yn foddion i roddi i lawr chwareuon ofer—Yn atal ymladd gornest ar fynydd Hiraethog, ac ar y Berwyn—Yn flaenor ymhob man—Yn arweinydd i John Evans, New Inn, i Bont yr Eryd—Yn Nghyfarfod Jiwbili yr Ysgol Sul yn 1848—Yn marw yn 1854 www
PENOD X.—JOHN JONES, PENYPARC, AC ERAILL
Thomas Meredith, Llanbrynmair—Abraham Wood—Llanfairpwllgwyngyll yn Mon—Mari Lewis, yr Ysgolfeistres—Bore oes John Jones, Penyparc—Owen Jones, y Gelli—John Jones, y blaenor cyntaf—Ysgrifenydd cyntaf y Cyfarfod Ysgolion— Ei lythyrau ar faterion yr Ysgol Rad—Y Cyfarfodydd Ysgolion yn cychwyn gyntaf yn Bryncrug—Deddf-roddwr Sir Feirionydd—Ei goffadwriaeth.
PENOD XI.—Y PARCH. LEWIS WILLIAM, LLANFACHRETH I.
Dywediad Dr. Owen Thomas am dano—Dywediad Mr. R. Oliver Rees—Lle ei enedigaeth—Ei hanes am ei fam—Yn myned i'r Seiat — Gyda'r Militia—Yn was ffarm—Yn dysgu plant yn Llanegryn—Yn chware soldiers bach Mr. Charles yn ei holi a'i gyflogi yn y flwyddyn 1799—Ei gysylltiad cyntaf â Llanfachreth—Yn athraw ar Mary Jones yn 1800
PENOD XII—Y PARCH. LEWIS WILLIAM, LLANFACHRETH II
Cyfarfyddiad olaf Lewis William â Mr. Charles—Yr ymddiddan rhyngddynt—Cylch ei lafur gyda'r Ysgol—Ei grefyddoldeb—Ei lythyr o Aberdyfi—Ei ymddiddan â Marchog y Sir—Yn cadw Ysgol Madam Bevan yn Celynin yn 1812—Gorfoledd yn Ysgol Bryncrug—Yn ffarwelio a'r capel yno—Yn ail gychwyn yr Ysgol yn Nolgellau yn 1802—Yn priodi yn 1819—Yn ymsefydlu yn Llanfachreth—Yn dechreu pregethu yn 1807— Sabboth yn Nhanygrisiau—Engreifftiau o'i ddull yn rhoi ei gyhoeddiadau—Ei ddiwedd gogoneddus yn 1862